Cursus Medische Geschiedenis

De Cursus Medische Geschiedenis die door het Trefpunt wordt georganiseerd, volgt in het spoor van een halve eeuw traditie van landelijke cursussen geschiedenis der geneeskunde. Het initiatief werd in 1971 genomen door prof.dr. G.A. Lindeboom. De bijeenkomsten, op zaterdagochtenden, werden gehouden in de bibliotheek van het Medisch-Encyclopedisch Instituut (gebouw Faculteit Geneeskunde, Vrije Universiteit, Van der Boechorststraat 7, Amsterdam).

Landelijke Cursus Geschiedenis der Geneeskunde in het Medisch-Encyclopedisch Instituut (1980). Frontaal gezien, op de eerste rij v.l.n.r.: M.J. van Lieburg, H.G. Gerritsen en H.L. Houtzager; op de tweede rij: K.J. Nanninga, mevr. D.L.Verbeek-Menari, mevr. C.S. Lindeboom-Kruysveldt, J.D. Branger, mevr. L. Terken en J.V. Meininger; op de derde rij: J. Schouten, H. Beukers, W.J. Mulder, (nog net zichtbaar), A.P.C.H. Knegtel, (met de hand aan het voorhoofd) J.H. Sypkens Smit; op de vierde rij: o.a. W. Holtrop en P.J. Kuijjer, en verder op de achtergrond A. de Knecht-van Eekelen en A.Th.J. Koning.

De cursusorganisatie kan in zes periodes worden verdeeld:

  1. Cursus Medische Geschiedenis VU (1971-1998)
  2. Cursus Medische Geschiedenis KNMG (1998-2002)
  3. Werkcursus Historisch Genootschap Heelkunde (2004-2007)
  4. Werkcursus Medische Geschiedenis KNMG / Domus Overleg (2009-2013)
  5. Cursus Medische Geschiedenis NVMG (2015-2021)
  6. Cursus Medische Geschiedenis TMGN (2022-heden)

Van verschillende voordrachten uit de jaren tachtig zijn geluidsopnames bewaard. De kwaliteit van de opnames is veelal pover. De historische waarde is echter doorslaggevend. In de loop van de tijd zullen deze opnames zo mogelijk aan dit historische overzicht worden toegevoegd. Uit latere jaren zijn ook videobeelden bewaard gebleven, die door het gebruik van de camera in een verduisterde projectieruimte van zeer matige tot slechte kwaliteit zijn. Pas in 2018 kreeg het Trefpunt de beschikking over professionele apparatuur om de presentaties op te nemen.

A. Cursus Medische Geschiedenis (1971-1998)

Lijst van cursusvoordrachten

1971-1972

Cursusleider Prof.dr. G.A. Lindeboom

  • G.A. Lindeboom, Uiteenzetting van de doelstelling en de opzet van de leergang / De plaats van de geschiedenis der geneeskunde in de encyclopaedie der wetenschappen en in de medische faculteit
  • G.A. Lindeboom, De ontwikkeling van het begrip ziekte (I)
  • G.A. Lindeboom, Kunst in de geneeskunde / Medische illustraties en dia-verzamelingen
  • D. de Moulin, Methodiek en arbeidsveld van de geschiedenis der geneeskunde
  • L. Elaut, Medische mediaevistiek
  • Mevr. I.H. van Eeghen, Medische archieven en archief onderzoek in Nederland
  • Mevr. A.M. Luyendijk-Elshout, Anatomische verzamelingen in Nederland
  • O. Bänki, Anatomische verzamelingen in Nederland
  • G.T. Haneveld, Gebouwen in de geneeskunde
  • F. Verdoorn, Medisch-historische boekerijen, instituten en musea
  • K.E. Rothschuh, De ontwikkeling van de antieke fysiologie en van de fysiologie van de Renaissance
  • J.V. Meininger, De ontwikkeling van het begrip ziekte (II)

1972-1973

Cursusleider Prof.dr. G.A. Lindeboom

  • G.A. Lindeboom, Algemene inleiding over de geschiedenis der geneeskunde als wetenschap / Tijd en plaats in de geschiedenis van de geneeskunde
  • G.A. Lindeboom, Vroegere medisch-historici in Nederland
  • G.A. Lindeboom, Hippocrates en het Corpus Hippocraticum / Salerno en de vroeg-middeleeuwse universiteiten
  • G.A. Lindeboom, Aanvang der moderne fysiologie (Descartes-Harvey)
  • G.A. Lindeboom, De systematici: Stahl, Hoffmann, Boerhaave
  • G.A. Lindeboom, De 18e eeuwse geneeskunde na Boerhaave / Psycho-chirurgie in de 17e eeuw
  • D. de Moulin, Geneeskunde in de vroege Middeleeuwen, Arabische geneeskunde
  • L. Elaut, Zuid-Nederlandse geneeskunde van late middeleeuwen naar de vroegste medische renaissance
  • H. Bruch, Verschillende opvattingen en benaderingswijzen van de geschiedwetenschap
  • Mevr. A.M. Luyendijk-Elshout, Ontwikkelingslijnen in de anatomie
  • Mevr. R.J.C.V. ter Laage, Fysiologie in de 19e eeuw
  • C. Dekker, Uit de geschiedenis van het geneesmiddel (de rol van kwik als therapeuticum)

1973-1974

Cursusleider Prof.dr. G.A. Lindeboom

  • G.A. Lindeboom, Het fysiologisch experiment in de 17e eeuw te Leiden / Het generatieprobleem in de 17e eeuw
  • D. de Moulin, De secten in Rome
  • Mevr. A.M. Luyendijk-Elshout, Veranderingen in de opvattingen over de beweging van lymphe en chylus in de 17e eeuw
  • I. Schöffer, Enkele actuele algemene vraagstukken van de wetenschap der geschiedenis
  • H.M.W. de Jong, Babylonische geneeskunde
  • J.G.W. Gispen, Egyptische geneeskunde
  • J.V. Meininger, De Voor-Socratici. De patiënt-arts relatie in het oude Griekenland
  • Mevr. I.H.van Eeghen, Medische archieven en archiefonderzoek, vnl. te Amsterdam
  • O. Bänki, De pest in de Middeleeuwen / Psychiatrie in de Middeleeuwen
  • P. Boeynaems, De Medische Faculteit van de Universiteit van Leuven
  • K.E. Rothschuh, Krankheit - Irrlicht der Vernunft?
  • Mevr. R.J.C.V. ter Laage, Opkomst van de voedingsleer in de 19e eeuw

1974-1975

Cursusleider Prof.dr. G.A. Lindeboom

  • G.A. Lindeboom, Jan Swammerdam (1637-1680), leven en werken
  • G.A. Lindeboom, Medische betrekkingen tussen Noord- en Zuid-Nederland in het verleden
  • D. de Moulin, De geneeskunde van Paracelsus
  • A.M.J. Chorus, Wetenschappelijke biografie
  • G.J. Meulenbeld, Geneeskunde in Oud-India
  • G.T. Haneveld, China en de acupunctuur / Anatomische wasmodellen uit de 18e eeuw
  • H.L. Houtzager, Nicolaas Tulp (1593-1674)
  • B.P.M. Schulte, Boerhaave’s leer van het zenuwstelsel en de zenuwziekten
  • M.J. van Lieburg, Vormen van medisch onderwijs gedurende de 19e eeuw
  • H.S. Verbrugh, Het paradigma in de geschiedenis der geneeskunde
  • P. Boeynaems, Vopiscus Fortunatus Plempius (1601-1671)
  • R. Toellner, Haller als Denker, Haller als Physiologe
  • J. Schouten, Het chirurgijnsgilde te Gouda en de oude gildekamer / Oude medisch symbolen

1975-1976

Cursusleider Prof.dr. G.A. Lindeboom

  • G.A. Lindeboom, Bekende medici, afkomstig uit Enkhuizen / Het Enkhuizense chirurgijnsgilde
  • D. de Moulin, Geneeskunde in het (voormalige) Ned. Oost-Indië
  • Mevr. A.M. Luyendijk-Elshout, De Edinburgse School in de 18e eeuw
  • P.J. Sijpesteijn, De papyrus Ebers
  • A. Gruys, Het Middeleeuwse boek (het medische in het bijzonder)
  • C.W.L. Rogge, De 16e-eeuwse chirurgie (Ambroise Paré) / Ontwikkeling van de heelkunde in de 17e en 18e eeuw in Nederland
  • M.J. van Lieburg, Romantische geneeskunde 1775-1825
  • Mevr. R.J.C.V. ter Laage, Opkomst en ontwikkeling der farmacologie
  • G.T. Haneveld, Opkomst en ontwikkeling van de pathologische anatomie
  • H.L. Houtzager, Verloskundige ontwikkeling in Nederland in de 16e, 17e en 18e eeuw

1976-1977

Cursusleider Prof.dr. G.A. Lindeboom

  • G.A. Lindeboom, De invloed van Boerhaave op Engeland (geneeskunde, plantkunde en scheikunde)
  • G.A. Lindeboom, Kleinere chirurgische ingrepen bij inwendige ziekten in vroeger tijd / Medische Faculteit te Harderwijk
  • M.J. van Lieburg, Primitieve en archaïsche geneeskunde
  • P. Biesboer, Delftse anatomische lessen
  • H.L. Houtzager, Medisch verleden in een Hollandse stad (Delft)
  • Mevr. A.P.M. van der Meij-De Leur, Geschiedenis der verpleging door de eeuwen heen
  • J.V. Meininger, Geschiedenis der sociale geneeskunde
  • Mevr. R.J.C.V. ter Laage, Vroeg-negentiende-eeuwse richtingen in de geneeskunde
  • D.A. Wittop Koning, De verhouding geneeskunst en farmacie / Oude apotheken, vijzels, kruiden, etc.

1977-1978

Cursusleider Prof.dr. G.A. Lindeboom

  • G.A. Lindeboom, Geschiedenis der geneeskunde vandaag / William Harvey (1578-1657)
  • M.J. van Lieburg, Medische geschiedenis als interdiscipline
  • D. de Moulin, De geschiedenis van de ziekten van longen en luchtwegen
  • Mevr. A.M. Luyendijk-Elshout, Leidse medische dynastieën: I. Het geslacht Albinus / II. Eduard en Gerard Sandifort
  • Mevr. M.J. van Winter, De voeding in West-Europa in de middeleeuwen
  • G.T. Haneveld, De medische geschiedenis op de Antillen en in Suriname
  • H.L. Houtzager, Willem Piso (1611-1678), tropenarts in dienst der W.I.C.
  • J.V. Meininger, Spinoza en de geneeskunde
  • J.H. Sypkens Smit, M. van Geuns (1735-1817), hoogleraar geneeskunde te Utrecht
  • O. Bänki, Jan Bleuland (1756-1838), Gouds geneesheer, hoogleraar Harderwijk, Utrechts anatoom, kunstminnende maecenas
  • Mevr. R.J.C.V. ter Laage, De controverse tussen G.J. Mulder en J. von Liebig / Claude Bemard, grondlegger van de experimentele geneeskunde

1978-1979

Cursusleider Prof.dr. G.A. Lindeboom

  • G.A. Lindeboom, De genees-, heel- en vroedkundige opleiding in Nederland in vroeger eeuwen / Prae- en post-Vesaliaanse anatomie
  • D. de Moulin, Medisch-historische aspecten van Parijs; Claude Bernard / Medisch-historische aspecten van Londen
  • M.J. van Lieburg, Transmissie en progressie van de medische wetenschap: een historisch probleem
  • J.V. Meininger, Uit de geschiedenis van de geslachtsziektenbestrijding
  • A.H.M. Kerkhoff, Cholera-epidemieën in de 19e eeuw
  • H.L. Houtzager, Vrouwen in de verloskunde
  • Mevr D. Goltz, Die Medizingeschichte und die altorientalische Medizin / Zur Geschichte des Autoimmunitätsbegriffes und der Autoimmun-Krankheiten

1979-1980

Cursusleider Drs. M.J. van Lieburg

  • G.A. Lindeboom, Michaël Servet (1511-1553) en de ontdekking van de kleine bloedsomloop / Sir William Osler (1849-1919)
  • G.A. Lindeboom, De ontwikkeling der academische ziekenhuizen (I) / Introductie over het ontstaan en geschiedenis der Hollandsche Maatschappij van Wetenschappen
  • Mevr. A.M. Luyendijk-Elshout, Vergeten ziekten
  • K.E. Rothschuh, Magie in der Medizin, Lebenskräfte in Theorie und Praxis der Medizin
  • G.T. Haneveld, Geneeskrachtige bronnen en hydrotherapie
  • C. den Hartog, Periodes in de ontdekking en waardering van vitamines
  • P.J. Kuijjer, Florence Nightingale / Zieke en dokter in de beeldende kunst
  • M.J. van Lieburg, De ontwikkeling van het ziekenhuiswezen
  • H.L. Houtzager, De ontwikkeling van het ziekenhuiswezen te Delft

1980-1981

Cursusleider Drs. M.J. van Lieburg

  • J.A.H. Bots, Geleerde tijdschriften, eind 17e en begin 18e eeuw: spreekbuizen voor geleerd Europa
  • J.K. van der Korst, De geneeskunde in de algemene tijdschriften rond 1700
  • G.A. Lindeboom, De geschiedenis van de academische ziekenhuizen (Utrecht, Groningen, etc.) (II)
  • J.H. Pannekoek, A.A. Hijmans van den Bergh en de ontwikkeling van de interne geneeskunde rond de eeuwwisseling
  • M.J. van Lieburg, Geschiedenis van de confessionele en specialistische ziekenhuizon (in het bijzonder in Nederland)
  • Mevr. R.J.C.V. ter Laage, Oude en nieuwe opvattingen in het medisch materialisme in de 19e eeuw
  • D. de Moulin, Het Binnengasthuis te Amsterdam / De Klinische School te Amsterdam
  • P.J. Kuijjer, Geneeskunde in de kunst / Geneeskunde in de karikatuur
  • Mevr. H.A. Bosman-Jelgersma, Kruidkunde en chemie in de 17e eeuwse farmacie
  • H. Beukers, De iatrochemie in de 17e eeuw
  • W. Veltheer, Uit de medische geschiedenis van Amersfoort

1981-1982

Cursusleider Drs. M.J. van Lieburg

  • A.M. van der Woude, Historische demografie en medische geschiedenis. De ontwikkeling van de kindersterfte in Nederland en België sinds de 18e eeuw (een case-study)
  • G.A. Lindeboom, Herman Boerhaave (1668-1738), praeceptor communis Europae
  • A.H. Murken, Geschichte der Krankenpflege vom Mittelalter bis zum ersten Weltkrieg
  • G.T. Haneveld, Paleopathologie in Nederland, speciaal te Utrecht
  • G.J.R. Maat, Paleopathologische bevindingen bij vijftig walvisvaarders opgegraven te Spitsbergen
  • D.A. Wittop Koning, De apotheek in de Middeleeuwen
  • Mevr. H.A. Bosman-Jelgersma, Geschiedenis van de pharmacopoea in Nederland
  • H. Beukers, Het onderwijs in de geneeskunde te Leiden in de 19e eeuw
  • M.J. van Lieburg, De geneeskunde in de jaren ’80 van de 19e eeuw
  • L.J. Endtz, Uit de medische geschiedenis van ’s-Gravenhage / De ontwikkeling van de medische fotografie
  • Mevr. J. Steendijk-Kuipers, Geneeskundige voorzieningen te Hoorn in de 19e eeuw

1982-1983

Cursusleider Drs. M.J. van Lieburg

  • H.W. Pleket, Artsen in de steden van de oud-Griekse wereld
  • A.H.M. Kerkhoff, Het medisch denken in de Oudheid
  • M.J. van Lieburg, De geneeskunde in de jaren 1880-1890
  • M.J. van Lieburg, De medische professie in Nederland vóór 1865
  • A.R.J. Stumpel, Het Roode Kruis in de 19e eeuw, in het bijzonder in Nederland
  • Mevr. A.M. Luyendijk-Elshout, Achttiende-eeuwse theoretische geneeskunde in Leiden / De school van B.S. Albinus en Hiëronymus Gaub (audio)
  • G.A. Lindeboom, Pioniers in de tropische geneeskunde / Leidse medische professoren en de Leidse drukkers/uitgevers
  • H. Beukers, De tropische geneeskunde na 1850 / Uit de geschiedenis van de Japanse geneeskunde
  • D. de Moulin, De audio-visuele vraaggesprekken
  • G.J. van Wiggen, Inleiding over de historische collectie van het Tandheelkundig Museum (Utrecht) en haar geschiedenis
  • J.M. van Doorne, Geschiedenis van de faciaalprotethiek

1983-1984

Cursusleider Drs. M.J. van Lieburg

  • W.Th.M. Frijhoff, De Annales en de nouvelle histoire: hun bijdrage tot de medische historiografie
  • Mevr. A.M. Luyendijk-Elshout, De angst en dood in de medische geschiedenis / Verloskundige instrumenten uit het verleden
  • A.H.M. Kerkhoff, Galenus, Medische déontologie in de Middeleeuwen
  • Mevr. J. Bleker, Die Naturhistorische Schule (audio)
  • D. de Moulin, Historische inzichten over de kanker
  • G.A. Lindeboom, Uit de geschiedenis van de endocrinologie (audio)
  • H. Beukers, Diagnostiek in de 19e eeuw (audio)
  • M.J. van Lieburg, De genees- en heelkunde in de 16e eeuw, in het bijzonder in Nederland
  • W.J. Mulder, Het Anatomisch Museum. Van rariteitenkabinet tot onderwijscollectie

1984-1985

Cursusleider Drs. M.J. van Lieburg

  • A.Th. van Deursen, Het gezinsleven in de 17e eeuw
  • M.J. van Lieburg, De geschiedenis van de arbeids- en bedrijfsgeneeskunde, in het bijzonder in Nederland
  • W. Eckart, Die Medizin zur Zeit von Daniël Sennert (1572-1637) / Die medizinische Presse des 17. Jahrhunderts
  • H. Beukers, De rol van de biochemie in de ontwikkeling van de geneeskunde sinds ca 1850
  • D. de Moulin, Over de geschiedenis van de ontsteking
  • M. Stol, Medisch denken in Babylonië-Assyrië, geïlllustreerd aan de hand van oogziekten / Zwangerschap en geboorte in Babylonië-Assyrië
  • Mevr. A.M. Luyendijk-Elshout, De correspondentie van geleerde Nederlandse medici met illustre tijdgenoten in Europa gedurende de 18e eeuw
  • J.K. van der Korst, Miasma en contagio. Theorie en praktijk van de infektieleer in Renaissance en Verlichting

1985-1986

Cursusleider Drs. M.J. van Lieburg

  • Mevr. R. Jansen-Sieben, Medische kennis en medische praktijk aan het einde van de middeleeuwen
  • W. Kaiser, Die Medizingeschichte in Halle
  • G.A. Lindeboom, Aristoteles en het medisch denken in de Oudheid
  • G.T. Haneveld, Geschiedenis van de pathologische anatomie, in het bijzonder in Nederland
  • H.E. Henkes, De oogheelkunde in Nederland
  • H. Snellen, De wordingsgeschiedenis van de cardiologie
  • E. Püschel, Die Geschichte der Pädiatrie
  • M.J. van Lieburg, De geneeskunde in Nederland in de eerste helft van de 17e eeuw

1986-1987

Cursusleider Prof.dr. M.J. van Lieburg

  • K. van Berkel, Cultuurgeschiedenis
  • H. Beukers, Ontwikkelingen in de pathologie (1750-1850)
  • M.J. van Lieburg, De historiografie van de geschiedenis der geneeskunde: een historische en methodologische inleiding
  • Mevr. J. Geyer-Kordesch, Pietismus und Medizin im 18. Jahrhundert
  • Mevr. A.M. de Knecht-Van Eekelen, Over de geschiedenis van de gezondheidsvoorlichting
  • M.J. van Lieburg, Geschiedenis der geneeskunde. Tweede helft 17e eeuw, in het bijzonder in Nederland
  • Mevr. A.M. Luyendijk-Elshout, De zieke bejaarde en het probleem der veroudering in de ‘Belle Epoque’ (ca 1875-1914)
  • D. de Moulin, Psychiatrie en Verlichting

1987-1988

Cursusleider Prof.dr. M.J. van Lieburg

  • M.J. van Lieburg, De geschiedenis van de pastorale geneeskunde
  • F.A. de Wolff, Over Joods-Talmoedische geneeskunde
  • C.H.M. Versteegh, Over Arabische geneeskunde
  • Mevr. H. de Ridder-Symoens, De Middeleeuwse universiteit en de geneeskunde
  • D. de Moulin, Chirurgie in de 18e eeuw
  • Mevr. A.M. Luyendijk-Elshout, Medische Scholen in de tweede helft der 18e eeuw
  • H. Beukers, Het klinisch empirisme in de eerste helft der 19e eeuw
  • B.P.M. Schulte, Hoofdlijnen in de geschiedenis van de Nederlandse neurologie

1988-1989

Cursusleider Prof.dr. M.J. van Lieburg

  • G.T. Haneveld, De geschiedenis van de epidemische darmziekten
  • R.P.W. Visser, De ontwikkeling van de levenswetenschappen in de 18e/begin 19e eeuw
  • M.J. van Lieburg, De geneeskunde in de tweede helft van de 18de eeuw, i.h.b. in Nederland
  • J.P. Vandenbroucke, De klinische epidemiologie als historische methode
  • A.H.M. Kerkhoff, De geneeskunde in de Franse tijd
  • H.F.J. Horstmanshoff, De epidemieën in de Oudheid
  • W.J.M.J. Rutten, De geschiedenis van de pokken

1989-1990

Cursusleider Prof.dr. M.J. van Lieburg

  • Mevr. Nelly Tsouyopoulos, Romantische Medizin
  • M.J. van Lieburg, Geneeskundige zorg als kerkelijke taak, i.h.b. de geschiedenis van het vrouwendiaconaat
  • H.F.J. Horstmanshoff, Alexandrië als centrum van anatomisch onderzoek
  • F.G. Schlesinger, Het anatomisch onderzoek van Erasistratos
  • Vivian Nutton, Pieter van Foreest and the Plagues of Europe: some observations on the Observationes
  • Mevr. H.A. Bosman-Jelgersma, Hoe Pieter van Foreest de geleerde Petrus Foreestus werd
  • M.J. van Lieburg, Pieter van Foreest en de stadsmedicus in de Noord-Nederlandse steden van de 16e eeuw

1990-1991

Cursusleider Prof.dr. M.J. van Lieburg

  • Ph.J. van der Eijk, Aristoteles en de geneeskunde
  • P. Wensvoort, De geschiedenis van de veterinaire geneeskunde
  • H.F.J. Horstmanshoff, Galenus en zijn patiënten
  • M.J. van Lieburg, De geneeskunde in de Nederlandse genootschappen van de 18e en 19e eeuw
  • H. Beukers, De ontleedkunde in de 17e eeuw
  • Mevr. A.M. Luyendijk-Elshout, Vorm, structuur en ontwikkeling. De ontleedkunde in de periode 1870-1940
  • Mevr. A. de Knecht-Van Eekelen, Geneeskunde en natuurwetenschappen in Nederlands-Indië in de periode 1888-1942
  • E.S. Houwaart, De hygiënisten en de gezondheidszorg in de 19e eeuw

1991-1992

Cursusleider Prof.dr. M.J. van Lieburg

  • J.M. Binneveld, De geschiedenis van de psychiatrie in de 19e en vroeg 20e eeuw
  • A.H.M. Kerkhoff, Het denken over de omgeving als ziekmakende factor
  • R.W.P. Visser, De ontwikkeling van de genetica sinds Mendel
  • L. Noordegraaf, De geschiedenis van de pest-epidemieën
  • M.J. van Lieburg, Algemeen overzicht geschiedenis der geneeskunde
  • A. van Otterloo, De geschiedenis van de voeding in de 19e en 20e eeuw
  • Mevr. A. de Knecht-van Eekelen, De geschiedenis van de voedingsfysiologie in de 19e en 20e eeuw
  • H. Beukers, Over middeleeuwse geneeskunde

1992-1993

Cursusleider Prof.dr. M.J. van Lieburg

  • Mevr. A. de Knecht-van Eekelen, De ontwikkeling van de endocrinologie in de twintigste eeuw
  • H.F.J. Horstmanshoff, Oud zijn in de Oudheid / Medische opvattingen over ouderdom en sociale zorg voor ouderen in de Oudheid
  • M.J. van Lieburg, Het redden van drenkelingen: een hoofdstuk uit de geschiedenis van de ademhaling
  • R.W.P. Visser, De geschiedenis van voortplantingstheorieën in de 17e en 18e eeuw
  • H. Beukers, De relatie Nederland-Ierland in de medische geschiedenis
  • Mevr. H.A. Bosman-Jelgersma, De weg naar het moderne geneesmiddel
  • M.J. van Lieburg, De Bibliotheca Medica Neerlandica: de geschiedenis van het medisch boek in Nederland
  • J.P. Mackenbach, De epidemiologische transitie van ziekten in Nederland

1993-1994

Cursusleider Prof.dr. M.J. van Lieburg

  • John Pickstone, Medicine and the industrial city: Manchester, 1780-1950
  • W.W. Mijnhardt, Arts en patiënt als consumenten van medische lectuur in Nederland, 1800-1850
  • Mevr. N. Wiegman, Opkomst en ontwikkeling van het verpleegkundig beroep in Nederland, 1850-1920
  • H. Beukers, Anatomische kabinetten en collecties
  • Mevr. A. de Knecht-van Eekelen, De geschiedenis van de schoolgeneeskunde
  • R.W.P. Visser, De natuurlijke historie van de mens, 1735-1859
  • M.J. van Lieburg, De geschiedenis van de kindergeneeskunde in Nederland tot 1914
  • Irvin Loudon, Semmelweis and childbed fever / Puerperal fever 1750-1950
  • Mevr. A. de Knecht-van Eekelen, Presentatie medisch-historische films uit Nazi-Duitsland

1994-1995

Cursusleider Prof.dr. M.J. van Lieburg

  • E.S. Houwaart, Homeostase en regulatie in de geneeskunde van de 19e eeuw
  • R.P.W. Visser, De eerste bloeiperiode van de vergelijkende anatomie, 1800-1860
  • R. Vos, De geschiedenis van de farmacie
  • Mevr. Anne Crowther, The history of forensic medicine
  • Th. Verbeek, Stromingen in het medisch denken van de 17e eeuw
  • Mevr. A. de Knecht-van Eekelen, De geschiedenis van de röntgenologie
  • M.J. van Lieburg, De geneeskunde aan de vooravond van de twintigste eeuw
  • B. Baljet (in Museum Vrolik), Uit de geschiedenis van de teratologie

1995-1996

Cursusleider Prof.dr. M.J. van Lieburg

  • A. Weijnen, Dialectologie en geneeskunde
  • R.A. Crone, Geschiedenis van de kleurenblindheid
  • H.F.J. Horstmanshoff, Eunuchen en castratie in de antieke medische literatuur
  • Mevr. A. de Knecht-van Eekelen, De geneeskunde in Nederland tijdens het Interbellum
  • G.J. Bremer, Uit de geschiedenis van de huisartsgeneeskunde
  • L.W. Statius van Eps, De gele koorts op de Nederlandse Antillen
  • R.B.M. Rigter, De gezondheidszorg op de Nederlandse Antillen
  • Charles Webster, The failure of regional integration in the British Health Service in the twentieth century
  • J. Masereeuw, Toonaangevende ontwikkelingen in de chirurgie in Europa. (1) D.-J. Larrey (1766-1824) en de traumachirurgie; (2) Guillaume Dupuytren (1777-1835) en de klinische chirurgie
  • Excursie naar Dordrecht met Tour d'horizon van de medische geschiedenis van Dordrecht door M.J. van Lieburg

1996-1997

Cursusleider Prof.dr. M.J. van Lieburg

  • A.H.M. Kerkhoff, Gezondheidszorg en politieke theorie
  • H.A.M. Snelders, Alchemie: van Aristoteles tot Paracelsus
  • R.B.M. Rigter, Over de preventieve geneeskunde in de twintigste eeuw
  • M.J. van Lieburg, Pietisme en geneeskunde in de 17e eeuw
  • A. de Knecht-van Eekelen, Klimaat, ziekte en gezondheid
  • R.P.W. Visser, De geschiedenis van de anthropogenetica in Nederland tot 1940
  • David Smith, The  Glasgow School' and the scientific study of nutrition
  • E.S. Houwaart, Het klinisch-diagnostisch laboratorium in Nederland, 1900-1940: een verkenning

Audio-opnames van voordrachten

B. Cursus Medische Geschiedenis KNMG (1998-2002)

Omdat de cursussen in het Medisch-Encyclopedisch Instituut na het vertrek van Mart van Lieburg uit Amsterdam niet werden voortgezet, bood de aanloop naar de viering van het 150-jarig jubileum van de KNMG een goede mogelijkheid de draad weer op te pakken. Cursusleider en enige docent was Van Lieburg, die tevens bibliothecaris was van de KNMG. De bijeenkomsten werden gehouden in de Domus Medica (Lomanlaan, later Mercatorlaan in Papendorp). Deze cursus trok gemiddeld 50 deelnemers, maar moest worden beëindigd toen na het ‘outsourcen’ van de facilitaire ondersteuning de organisatie te belastend werd voor één persoon.

Lijst van cursusvoordrachten

1998-1999

Geschiedenis der geneeskunde In Nederland 1450-1950
  1. Medische geschiedenis: een literatuurhistorische inleiding / De erfenis der klassieken
  2. De vroegste geneeskundige literatuur / De renaissance van de medische wetenschap
  3. De geneeskunde in de eerste helft van de 17e eeuw / De anatomische en fysiologische traditie (I)
  4. De geneeskunde in de tweede helft van de 17e eeuw / De klinische traditie (I)
  5. De geneeskunde in de eerste helft van de 18e eeuw / De anatomische en fysiologische traditie (II)
  6. De geneeskunde in de tweede helft van de 18e eeuw / De klinische traditie (II)
  7. De geneeskunde in de eerste helft van de 19e eeuw / Medisch-historische marginalia en medische grensgangers
  8. De geneeskunde in de tweede helft van de 19e eeuw
  9. De geneeskunde in de twintigste eeuw
  10. Vier eeuwen universitaire genees-, heel- en verloskunde
  11. Vier eeuwen gezondheid en ziekte in Nederland
  12. Vier eeuwen medische beroepsbeoefenaren en hun instituties

2001-2002

De medische geschiedenis van Nederland. Een overzicht aan de hand van bronteksten

  1. De middeleeuwse geneeskunde (tot 1540). Brontekst: Jacob van Maerlant over de geneeskunde
  2. De Renaissance-geneeskunde 1540-1630. Brontekst: Levinus Lemnius, exponent van het stadsmedicinaat
  3. De geneeskunde van zeventiende eeuw 1630-1710 (I). Brontekst: Stephen Blankaart en de cartesiaanse iatrochemie
  4. De geneeskunde van de zeventiende eeuw 1630-1710 (II). Brontekst: Hendrik van Deventer en de medische praktijk rond 1700
  5. De geneeskunde van de Verlichting 1710-1790 (I). Brontekst: Johannes de Gorter en de rationele genees- en heelkunde
  6. De geneeskunde van de Verlichting 1710-1790 (II). Brontekst: Lambertus Bicker en de genootschapsgeneeskunde
  7. Geneeskunde inde schaduw van Natuurfilosofie en Empirisme1790-1840. Brontekst: Jacob Vosmaer op de drempel van de moderne geneeskunde
  8. De geneeskunde 1840-1900. Brontekst: Barend Joseph Stokvis en de moderne kliniek.

2002-2003

De geneeskunde in de jaren 1870-1950 (‘De decennium-cursus’)

  1. Het decennium 1870-1880
  2. Het decennium 1880-1890
  3. Het decennium 1890-1900
  4. Het tijdvak 1900-1918
  5. Museumbezoek
  6. Het interbellum I: 1918-1930
  7. Het interbellum II: 1930-1940
  8. Oorlogs-, bezettingsjaren en herstel 1940-1950.

C. Werkcursus Historisch Genootschap Heelkunde (2004-2007)

Op initiatief van Anno van der Tol, lid van het Historisch Genootschap Heelkunde, werd de KNMG-cursus onder zijn leiding voortgezet als een werkcursus 'Inleiding tot de beoefening van de medische geschiedenis', met Mart van Lieburg als docent. De cursus werd de eerste keer (10 oktober 2003) gegeven in het Universiteitsmuseum Utrecht, daarna in de Faculty Club van de Universiteit Utrecht (Achter de Dom 7).

Foto's Cursus 2005-2006 (collectie Anno van der Tol)
  • Anno van der Tol (li) en Mart van Lieburg (re)
  • Mart van Lieburg
  • Mart van Lieburg
  • Mart van Lieburg (docent), v.l.n.r. voorste rij: Anno van der Tol, Piet van Velthoven, xxxx, Frits Lammers
  • Collegezaal - Mart van Lieburg. Rechts-onder: Koos Meuzelaar
  • V.l.n.r. voorste rij: Hans Keeman, Anno van der Tol, Henk Kok, Barend Haeseker, Gerard Stoelinga, xxxx, Piet Schilte, xxxx 
  • V.l.n.r. voorste rij: Barend Haeseker, M.A. Verschuyl, Hans Keeman; tweede rij: xxxx, Piet Schilte, Arno Verhoeven, xxxx, Peter Kitslaar; derde rij: xxxx, xxxx, Ran van Reedt Dortland, Koos en Ella de Jong
  • V.l.n.r. Piet van Velthoven, xxxx, Frtis Lammers; tweede rij: xxxx, BramDonkers, Peter Kitslaar, Michiel Lagaaij; vierde rij: Koos Meuzelar, Ella de Jong, Jack Wereldsma en Dick Busman
  • V.l.n.r. Koos Meuzelaar, Ella de Jong, Jack Wereldsma en Dick Busman
  • V.l.n.r. Piet Schilte, Bram Donker en Arno Verhoeven.
  • V.l.n.r. Michiel Lagaaij, Arno Verhoeven en Frits Lammers
  • Anno van der Tol (li) en Max Haalebos (re).
  • Mart van Lieburg (re) in gesprek met Bram Donkers (li).
  • V.l.n.r. Anno van der Tol, Piet van Velthoven en Michiel Lagaaij.

D. Werkcursus Medische Geschiedenis KNMG / Domus Overleg (2009-2013)

Voortzetting van de Chirurgen-Cursus. De werkcursus werd eerst in de Domus Medica gegeven, later in de Faculty Club (Achter de Dom 7, Utrecht). Tot 2011 was de cursusleiding in handen van Piet Schilte, deels samen met Rolf Cohen en Arno Verhoeven. Daarna fungeerde een cursuscommissie, gevormd door Frits Schuitemaker, Rolf Cohen en Arno Verhoeven. Laatstgenoemde fungeerde als cursusleider. Het 'TOS-boek' (M.J. van Lieburg, De Tijd op Schrift. Een selectie van bronteksten uit het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, Rotterdam 2007) werd gebruikt als studieboek. 

Cursusprogramma's

2009

  • M.J. van Lieburg, Werken met bronnen c.q. met bronteksten / De status quo van de geneeskunde rond 1850
  • M.J. van Lieburg, De geneeskunde in de negentiende eeuw / De heel- en verloskunde in de negentiende eeuw
  • E.S. Houwaart, Intramurale gezondheidszorg: het ziekenhuiswezen
  • F.G. Huisman, Besmetting en besmettelijkheid
  • M.J. van Lieburg, Kliniek en laboratorium / Extramurale gezondheidszorg

Zie het programma voor de gebruikte TOS-teksten.

2010

Locatie: Domus Medica te Utrecht.
Zie het programma.

2011-2012

2013

Docent: Prof.dr. Mart van Lieburg
Plaats: Faculty Club, Achter de Dom 7, 3512 JN Utrecht
Ochtendprogramma: twee hoorcolleges. Middagprogramma bespreking van bronteksten.
Zie het programma.

  1. De geneeskunde in de eeuw van de natuurwetenschappen (I)
  2. De geneeskunde in de eeuw van de natuurwetenschappen (II)
  3. De geneeskunde in de twintigste eeuw (I)
  4. De geneeskunde in de twintigste eeuw (II)

E. Cursus Medische Geschiedenis NVMG (2016-2021)

Na de oprichting van de NVMG (2013) werd besloten de cursus over te dragen aan deze organisatie. In 2016 werd het Trefpunt Medische Geschiedenis Nederland tot vaste cursuslocatie gekozen. Sindsdien zijn van alle bijeenkomsten video-opnames bewaard. De cursuscommissie werd gevormd door Frits Schuitemaker en Jurjen Breedijk. Laatstgenoemde werd in 2019 opgevolgd door Jan Nassy.

Overzicht van de NVMG-cursussen

2015

Vijf eeuwen vorm en functie

Docenten: Prof.dr. Bob van Hee en Prof.dr. Mart van Lieburg.
Plaats: Faculty Club, Achter de Dom 7, 3512 JN Utrecht
Zie het programma. Zie ook de Handouts bij deze cursus.

2016

Medische wereldgeschiedenis

Docenten: Prof.dr. Mart van Lieburg, Prof.dr. Bob van Hee, Drs. Karine Van 't Land, Dr. Annemarie de Knecht-van Eekelen, Prof.dr. Eddy Houwaart en Dr. Timo Bolt.
Zie het programma.

Foto's
4 maart 2016 gemaakt door Wim van Lieburg

  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption

2017

De medische wereld van de kunsten

Docenten: Prof.dr. Mart van Lieburg, Dr. Timo Bolt, Prof.dr. Rob Zwijnenberg, Dr. Frank IJpma, Prof.dr. Inger Leemans, Prof.dr. Eric Jorink en Prof.dr. Bob van Hee.
Zie het programma.

2018

De medische geschiedenis van de twintigste eeuw

Docenten: Prof.dr. Mart van Lieburg, Dr. Arie Berghout, Drs. Anno van der Tol, Dr. Timo Bolt, Prof.dr. Jan van der Meer, Dr. Peter Koehler, Dr. Noortje Jacobs, Prof.dr. Joost Vijselaar en Dr. Cecile aan de Stegge.
Zie het programma.

Foto's
2 februari 2018 gemaakt door Wim van Lieburg

  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption
  • Caption

2019

De geschiedenis van de medische basisvakken

Docenten: Prof.dr. Gert-Jan Kleinrensink, Prof.dr. Jan van den Tweel, Prof.dr. Gerard van Doornum, Prof.dr. Harm Beukers, Prof.dr. Frans van Lunteren, Prof.dr. Ida Stamhuis, Prof.dr. Rob Benner en Prof.dr. Jan Hein Koeman.
Zie het programma.

2020

'Tussen Bilderdijk en breukvlak'. Ontwikkelingen van onze medische 19e eeuw in vier bedrijven

Docenten: Joris van Eijnatten, Harmen Beukers, Bert Theunissen, Timo Bolt, Jo Wachelder, Reina de Raat, Klaas van Berkel en Nele Beyens.
Zie het programma.

2021

Medische geschiedenis in Europese context

Docenten: Prof.dr. Mart van Lieburg, Drs. Karine Van ’t Land, Prof.dr. Bob van Hee, Dr. Annemarie de Knecht-van Eekelen, Prof.dr. Eddy Houwaart en Dr. Timo Bolt.
Zie het programma.

F. Cursus Medische Geschiedenis TMGN (2022-heden)

Met ingang van 2022 worden de cursussen Medische Geschiedenis door het Trefpunt georganiseerd. Het Foksdiep 4 op Urk bleef de locatie waar de cursussen worden gehouden. Alle presentaties zijn ook via een livestream te volgen.

Cursuscommissie

  • Frits Schuitemaker (vz)
  • Jan Nassy
  • Peter Koehler
Overzicht van de TMGN-cursussen

2022

Geschiedenis van de infectieziekten

Deze cursus bestaat uit vijf bijeenkomsten met twee lezingen in de ochtend en de vertoning van een medisch-historische film (afgestemd op het thema Infectieziekten) en de bespreking van bronteksten in de middag.
Docenten:  Dr. Annemarie de Knecht-van Eekelen, Dr. Peter Koehler, Prof.dr. Johan Mackenbach, Prof.dr. William Faber, Prof.dr. Rina Knoeff, Prof.dr. Peter Koolmees, Prof.dr. Fred van Lieburg, Drs. Frits Schuitemaker, Prof.dr. Eddy Houwaart en Prof.dr. Mark Vierhout.
Zie het programma met een toelichting op de docenten.

2022-2023

Interdisciplinaire Medische Geschiedenis

Docenten:
Zie het programma.

2023-2024

Medische geschiedenis in culturele en intellectuele context

Docenten:
Zie het programma.

Cursus 2024-2025

Boekenleggers in de medische geschiedenis van Nederland

Docenten:
Zie het programma.